چگونه کودکان را کتابخوان کنیم؟

شهناز ادیب، کارشناس معاونت غذا و دارو دانشــگاه علوم پزشکی اصفهان درباره کتابخوانی و راهکارهای ترغیب به کتابخوانی بین کودکان راهکارهایی را بـــــه اصفــــهـــــان زیبــا پیشــنهاد داده است که به آن مــــی پــــردازیــــــم: تجربه نشان داده اســــت کودکان از همان ســــنین پایین، از تماشای تصاویر ساده مربــــوط به موجودها و اشیاء آشنای اطرافشان لذت می‏برند. بنابراین اگر در این دوران، کتاب های مصور رنگی و مفید در اختیار آنان قرار گیرد، به ورق زدن مکرر و تماشای تصاویر آن می‏پردازند و به این ترتیب اولین سنگ بنای آشنایی و الفت آنان با کتاب گذاشته می‏شود.جدای از ترغیب کردن کودکان به مطالعه در هر سنی و نیز رشد آگاهی و دانش آنها، تاثیر کتاب خوانی در رشد اجتماعی کودک نیز اجتناب ناپذیر است. حضرت علی (ع) می فرمایند: بهترین چیزی که نوجوانان باید یاد بگیرند سلسله کارهایی است که به هنگام بزرگسالی به آن نیازمند خواهند بود. آنچه که در بزرگسالی یک فرد بالغ بدان نیـــــاز دارد، غیـــــر از تامیــــن نیـــازهـــای اولیـــه، ارتباط برقرار کردن با ســــایر افــــراد اســــت. یکی از راه های برآورده کردن این نیـــاز، عادت به مطالعـــه است؛ حال چه والدین برای کودکان کتاب بخوانند و چه خود کودکان بعد از رفتن به مدرسه مطالعه را مستقل شروع کنند.در کشوری که سرانه مطالعه با اغماض و با احتساب روخوانی روزنامه ها به کمتر از ۱۵ دقیقه در روز می رسد، بررسی میزان کتاب خوانی کودکان آن اندکــــی نــــامـــتــعــــارف خواهــــد بــــود؛ اما اگر بدانیم کتاب خوانی کودکـــان یا والدیـــن بــــرای کودکان چــــه تاثیری در روند تربیتی و شکل گیری شخصیت آنهــــا دارد، در این باره اندکــــی بیشتر تامل خواهیــــم کـــــــــــرد.

درباره تصاویر کتاب توضیح دهید توضیح های ساده‏ای که از طرف پدر و مادر درباره تصویرهای کتاب داده می‏شود، به دانش خردسال نیز غنایی بیشتر می‏بخشد و باعث تسریع در رشد فکری او می‏شود. به مرور می‏توان برای این تصاویر، داستان هایی کوتاه و سرگرم‏کننده ساخت و احتمالا از خردسال خواست که آن داستان ها را بازگو کند؛ یا او را واداشت که خود برای آن تصاویر، داستان یا داســتان هایی بســازد و برای شـــمــا تــعـریف کند.

سی دی کتاب بخرید می‏توان با استفاده از سی دی ها و نوارهای ضبط صوتی که براساس داستان های شیرین و آموزنده و مناسب آن سنین توسط موسسات معتبر تهیه شده (نوار داستان ها، همراه با کتاب مربوط به آنها)، کودک را با کتاب الفت داد. به این ترتیب که همراه با سی دی یا نوار داستان، کتاب مذکور را هم در اختیار کودک گذاشت تا همزمان با گوش‏دادن به سی دی یا نوار، با ورق زدن کتاب مربوط به آن و تماشای تصاویرش، صحنه‏های داستان را بهتر مجسم کند.

خودتان هم کتاب بخوانید در خانواده‏هایی که پدر و مادر یا برادر و خواهرهای بزرگ تر، اهل مطالعه‏اند، بچه‏ها با مشاهده آنان، خود به خود به مطالعه و روی آوردن به کتاب تشویق می‏شوند. برای مثال پدر و مادری که شب ها قبل از خواب، ساعتی را به مطالعه می‏گذرانند، بی‏آنکه حتی خود بخواهند، به تدریج شاهد خواهند بود که فرزند خردسالشان هم کتابی به دست می‏گیرد و به تقلید از آنها حتی به ظاهر مشغول مطالعه آن می‏شود. به همین سبب، از سنین چهار تا پنج سالگی که احساس مالکیت در کودکان قوی‏تر می‏شود، لازم است آنها کتاب هایی از آن خود داشته باشند و باید اجازه داد کتاب نیز مانند یک اسباب‏بازی مورد علاقه، مونس آنان در جاها و حالت های مختلف باشد؛ حتی اگر احتمالا کثیف یا چروک و پاره شود.

برای برچسب رنگی نظر دهند علاوه بر آن می توان برچسب های غذایی که دارای نشانگر رنگی هستند را مرتب در اختیار او قرار داد و از او خواست در خصوص آن اعلام نظر کند که این امر علاوه بر بالا بردن اعتماد به نفس کودک باعث می شود از همان زمان کودکی با محصول سالم آشنا شود و در آینده برای خرید با دید بازتری محصول را انتخاب کرد و داستان ها و اشعاری که کودکان می خوانند و می شنوند، اثر عمیقی در فکر و روحیه، تخیل و قوت تصور آنان می گذارد و آنها را برای شیوه معاشرت و رابطه برقرار کردن با دیگران آماده می سازد.

داستان تعریف کنید داستان های ساده و سالمی که مادرها و احیانا مادربزرگ ها و پدربزرگ ها برای فرزندانشان تعریف می‏کنند، نیز وسیله دیگری در جلب آنان به کتاب و مطالعه است. جمعی از کارشناسان معتقدند که کتابخوانی برای بچه‏ها، منحصر به سنین خردسالی و زمانی که آنها سواد خواندن و نوشتن ندارند، نیست؛ بلکه این کار لااقل تا حدود 12سالگی باید ادامه یابد.

عادت به مطالعه فراموش نشود عادت به مطالعه و تاثیر آن در کودکی و نوجوانی پایدار است. بسیاری از دانشمندان و روان شناسان معتقدند که اساس و زیربنای شخصیت انسان در سال های اول زندگی پایه گذاری می شود و آموخته های این دوران، تاثیر عمیقی بر آینده زندگی فرد دارد. بنابراین اگر مطالب خواندنی مفید و سازنده در اختیار کودکان و نوجوانان قرار گیرد و آنها از همان سنین کودکی به مطالعه عادت کنند، راه و رسم زندگی را خواهند آموخت و تحت تاثیــر داستان ها و کتاب های آموزنده، به رشد و تعالی خواهند رسید و در آینده نیز برای حل مشکلات خود از کتاب کمک خواهند گرفت.

به حرف های کودکان گوش دهید گوش‏دادن صبورانه به حرف های بچه‏ها، دادن اجازه سخن گفتن و ابراز وجود به آنان و صحبت کردن صحیح و سلیس با کودکان می‏تواند یکی از گام های اولیه در امر علاقه ‏مند کردن آنها به مطالعه باشد.شعرهای این سنین، تا آنجا که ممکن است باید کوتاه و دارای وزن های ساده و عمدتا هیجانی باشند. از نظر موضوعی نیز، بهتر است از شعرهای خنده ‏دار و فکاهی نظیر شعرهایی که اخیرا سازمان غذا و دارو جهت نشانگرهای رنگی منتشر کرده اند، شروع کرد.پس بهتر است در این سنین کتاب هایی که برای سلامتی کودک مفید است در اختیار او قرار داد و از او خواست که برای پدر و مادر و نیز هم سن های خود توضیح دهد و این موضوع علاوه بر اینکه اطلاعات کودک را بالا برده و به سلامتی او کمک می کند، تیلیغ مناسبی برای دیگران همسن او است.

نویسنده: لیلا کهلانی