پیش از متن: دیشب در توییتر نوشتم: «کتابخوانی در ایران بیش از اندازه کسالت بار است. خبری از بازی ها و ماجراجویی های مبتنی بر محتوای کتاب نیست. لذتِ درون گرایانۀ صِرف تا کِی؟» یکی از دوستان پرسید «چطور بازی و ماجراجویی؟» آنجا مجالِ توضیح نبود. یادم افتاد پیش تر دربارۀ کتاب بازی و مسابقه های کتابخوانی چندبار چندجا چیزهایی نوشته ام. یکی شان در «مزمزۀ کلمات» چاپ شده که عیناً در ادامه آمده است:

کتاب بازی و مسابقه های کتاب خوانی مرسوم از آن کارهایِ دهن پُرکن و در عینِ حال بی حاصل است؛ دمِ دستی ترین کاری که هر کس در هر کجا مسئول است بلد است راه بیندازد. از مسئولِ بسیجِ فلان مسجد تا رئیسِ فلان اداره همه این فرمولِ ساده را بلدند: کتابی را بخرند، بینِ افراد توزیع کنند، یک هفته بعد پرسش نامهٔ چهارگزینه ای را به امتحان بگذارند، برنده ها را معلوم کنند و جایزه بدهند و مثلِ کریستف کلمب در لحظهٔ فتحِ امریکا کیفور شوند. اما آیا کتاب اینقدر بی مقدار است که همین طور سرِ دستی با آن بازی کنیم؟

کتاب بازی میلیون ها روشِ جذاب دارد- میلیون ها روش به عددِ میلیون ها کتاب. اگر هوشمند باشیم، هر کتاب رازش را به ما می گوید. به ما می گوید که روشِ بازی کردن و رقصیدن با او چیست.

اگر واقعاً با خلوصِ نیت برایِ کتاب ها مسابقه برگزار می کنیم، کمی ذوق به خرج بدهیم و روش هایِ بدیع را امتحان کنیم. بهترین مسابقهٔ کتاب مسابقه ای درگیرکننده است؛ مسابقه ای که یک فعالیت را رهبری کند نه یک تست زنی را.

چه مسابقاتی می توانند فعالیت را رهبری کنند؟ کافی ست به رمزِ هر کتاب دست پیدا کنیم. گاهی یک کتابِ آشپزی می تواند دست مایهٔ مسابقه ای هیجان انگیز باشد؛ مسابقه ای عملی که خانم ها و آقایان را برایِ پختِ غذایی مثلاً از رویِ کتابِ مستطابِ آشپزی واردِ رقابتی کند. گاهی رمان ها می توانند بهانه ای برایِ مسابقه باشند. محلِ روایتِ رمان، تصویرهایی که نویسنده ساخته است و … می توانند به رقابتی هنری، اکتشافی و … منجر شوند.

گاهی می توان یک کتابِ تاریخی را دست مایهٔ مسابقه کرد؛ مسابقه ای که مخاطبان را به رقابت در صحراها، اماکنِ تاریخی و امثالهم وارد کند تا چیزی را کشف کنند: رمزِ مسابقه، یک سرگذشت نامه یا لوحی که رمزی دارد و هر کس پرده از راز بردارد برندهٔ مسابقه باشد.

می بینید؟ اگر بنگریم، اگر دقیق بنگریم، هر کتاب بهانه ای است برایِ یک مسابقه. آن هم نه مسابقه ای بی فایده بلکه رقابتی هیجان انگیز، لذت بخش و فعالانه.*

*مزمزۀ کلمات، حسام الدین مطهری، ۱۳۹۴

** این متن را بعدها کامل تر می کنم.

منبع